Iran đã quyết định hợp pháp hóa việc sử dụng crypto trong các khoản thanh toán xuyên biên giới, điều này có thể ảnh hưởng đến cách một số quốc gia nhìn nhận chúng.
Với việc Bộ Thương mại chính thức phê duyệt việc sử dụng crypto cho giao dịch ngoại thương, Iran sẽ trở thành nước chấp nhận crypto đầu tiên trên thế giới. Hành động này của Iran được xem là nhằm mục đích lách các lệnh trừng phạt tài chính khắc nghiệt, vốn đã cản trở nước này tham gia vào nền kinh tế toàn cầu trong nhiều năm.
Chiến lược mới này của Iran cũng mang lại nhiều tranh cãi – trong khi một số người cho rằng việc chấp nhận thanh toán có thể giúp crypto chứng minh khả năng của mình để chống lại sự độc quyền tài chính và chính trị của Mỹ, những người hoài nghi lại cho rằng crypto sẽ không làm được gì hơn ngoài phá vỡ trật tự toàn cầu mong manh.
Tạm gác các cuộc tranh luận về khả năng sang một bên, người ta vẫn tò mò muốn biết chính xác chiến lược này sẽ hoạt động như thế nào, ảnh hưởng của nó đối với các đối tác thương mại của Iran và những thách thức mà nó sẽ gặp phải từ các cơ quan thực thi thù địch.
Con đường để chấp nhận ở Iran
Thông báo công khai đầu tiên cho phép các doanh nghiệp địa phương giải quyết các khoản thanh toán xuyên biên giới bằng crypto ở Iran được đưa ra vào tháng 1/2022.
“Tất cả các thành phần kinh tế đều có thể sử dụng các loại tiền này. Nhà giao dịch lấy đồng rúp, đồng rupee, đồng USD hoặc đồng Euro, để đổi lấy các loại crypto như Bitcoin. […] Vì thị trường crypto được thực hiện dựa trên tín dụng, các thành phần trong nền kinh tế của chúng ta có thể dễ dàng sử dụng nó một cách rộng rãi”, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp, Mỏ và Thương mại Iran, Alireza Peyman-Pak nói.
Vào tháng 8, Peyman-Pak tiết lộ rằng Iran đã đặt đơn hàng nhập khẩu đầu tiên bằng crypto trị giá 10 triệu USD đại diện cho giao dịch đầu tiên trong số nhiều giao dịch quốc tế được thanh toán bằng crypto sau đó. Kế hoạch này được tăng cường hơn nữa trong tháng 9/2022.
Vào ngày 30/8, Bộ trưởng Thương mại Reza Fatemi Amin xác nhận rằng các quy định chi tiết về việc sử dụng crypto cho thương mại đã được phê duyệt. Mặc dù toàn bộ văn bản vẫn chưa thể được tiếp cận trực tuyến, các doanh nghiệp địa phương đã có thể nhập khẩu xe cộ và nhiều loại hàng hóa khác vào Iran bằng cách sử dụng crypto thay vì USD Mỹ hoặc đồng Euro.
Trong khi đó, cộng đồng doanh nghiệp địa phương vẫn bày tỏ lo ngại về tính khả thi của chính sách. Người đứng đầu Nhóm các nhà nhập khẩu của Iran và Đại diện của các công ty nước ngoài, Alireza Managhebi, nhấn mạnh rằng các quy định và cơ sở hạ tầng ổn định cần được chuẩn bị để có thể áp dụng thanh toán bằng crypto một cách thành công.
Nó sẽ hoạt động như thế nào?
Babak Behboudi, đồng sáng lập nền tảng giao dịch tài sản kỹ thuật số SynchroBit Hybrid Exchange, cho biết mặc dù chính sách chính thức chỉ được phê duyệt trong những năm gần đây, chính phủ Iran và các tập đoàn đã sử dụng crypto như một phương thức thanh toán từ vài năm trước.
Có nhiều lý do khiến chính phủ quyết định như vậy, chẳng hạn như sự thất bại của các nhà đàm phán Iran trong việc đạt được thỏa thuận đôi bên cùng có lợi với phương Tây về thỏa thuận hạt nhân, sự thất vọng của nền kinh tế và siêu lạm phát trong nước.
Behboudi cho biết thêm, sự xuất hiện của đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của Trung Quốc và xung đột địa chính trị Nga – Ukraine cũng ảnh hưởng lớn đến quyết định này.
Vẫn còn đó câu hỏi về hiệu quả của chiến lược mới. Hầu như bất kỳ đối tác nước ngoài nào cũng sẽ gặp khó khăn trong việc thực hiện các giao dịch bằng crypto, vì, không giống như Iran, hầu hết các quốc gia không có khuôn khổ pháp lý để sử dụng crypto làm phương thức thanh toán hoặc tệ nhất là trực tiếp cấm nó. Bản chất biệt danh của Bitcoin (BTC) và các loại crypto chính thống khác không khiến các đối tác yên tâm về khả năng tàng hình của chúng trước cơ quan thực thi tài chính của Mỹ.
Behboudi tin rằng điều này khiến các công ty nước ngoài có hai lựa chọn khả thi. Cách thứ nhất, họ có thể sử dụng các công ty ủy quyền trong các khu vực pháp lý thân thiện với crypto như một trung gian để chuyển đổi crypto sang fiat. Cách thứ hai, học có thể sử dụng dịch vụ của các công ty từ các quốc gia thứ ba tiến hành thương mại với Iran, chẳng hạn như Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và những nước khác.
Christian Contardo, luật sư thương mại toàn cầu và an ninh quốc gia tại công ty luật Lowenstein Sandler LLP, nhận thấy các đối tác tiềm năng của Iran sẽ khá hạn chế. Sự dễ dàng của các giao dịch crypto có thể tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch hợp pháp, đặc biệt là ở các khu vực mà ngân hàng truyền thống không đáng tin cậy. Tuy nhiên, do các chế độ quản lý liên quan, có khả năng các thực thể thương mại hợp pháp lớn sẽ giao dịch crypto với các đối tác Iran để “tìm cách che giấu sự tham gia của mình trong giao dịch”.
Đồng minh và những người thực thi
Cho đến thời điểm này, các báo cáo về việc lách lệnh trừng phạt với crypto ở Iran khá khan hiếm.
Trong khi Binance không nhận được bất kỳ cáo buộc nào sau khi các nhà báo tuyên bố Binance đang phục vụ khách hàng Iran, một sàn giao dịch tiền điện tử lớn khác, Kraken, đã bị Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ điều tra vào năm 2019 vì những lý do tương tự. Ít nhất một cá nhân hiện bị cáo buộc đã gửi hơn 10 triệu USD Bitcoin từ một sàn giao dịch crypto có trụ sở tại Mỹ đến một sàn giao dịch ở một quốc gia bị trừng phạt.
Contardo chắc chắn rằng các cơ quan thực thi, đặc biệt là Mỹ, sẽ còn tăng cường giám sát hơn nữa các giao dịch liên quan đến các quốc gia như Iran. Và mặc dù trên thực tế, không thể theo dõi tất cả các giao dịch lớn, họ vẫn có tất cả các công cụ cần thiết:
“Các cơ quan thực thi và thậm chí cả các dịch vụ điều tra thương mại có nhiều nguồn thông tin để xác định các bên tham gia vào một giao dịch. Một khi thông tin đó được tổng hợp và các bên được xác định, bằng chứng trên sổ cái sẽ tạo nên chứng cứ quản lý mạnh mẽ ”.
Với những người cũng đang tích cực khám phá tiềm năng sử dụng crypto để thanh toán xuyên biên giới như các quốc gia bị trừng phạt, chiến lược của Iran có thể góp phần bắt đầu số hóa thị trường một cách hiệu quả. Behboudi liên kết khả năng này với sự phát triển hơn nữa của các loại tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC):
“Sự gia tăng của CBDC, như đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, đồng rúp, Rial và Lira, có thể giảm thiểu rủi ro nếu các quốc gia này có thể quản lý giao dịch của họ thông qua các thỏa thuận song phương và đa phương, cho phép các doanh nghiệp giao dịch với nhau bằng cách sử dụng CBDC”.
Do đó, theo một cách nào đó, chiến lược sáng tạo của Iran trong việc áp dụng crypto như một phương thức xuyên biên giới không thay đổi nhiều – trừ khi việc sử dụng tiền tệ phi tập trung làm phương thức thanh toán cho các công ty tư nhân được phép – kẽ hở này sẽ thu hút một danh sách hạn chế các quốc gia điều đó đã không tránh khỏi thương mại với Iran trước đó.
