Nếu bất kỳ mô hình phi tập trung nào có yếu tố kết hợp tính tập trung, chắc hẳn mô hình đó sẽ không còn gọi là phi tập trung thuần tuý.
Giống như phần lớn lĩnh vực crypto, tài chính phi tập trung (DeFi) đang gặp khó khăn. Tổng giá trị bị khóa (TVL) đã giảm 70% (theo dữ liệu của DefiLlama) kể từ tháng 12, nhiều nền tảng khác nhau trong không gian DeFi không quá phi tập trung đã bị đe dọa sụp đổ, với việc Celsius tạm dừng rút tiền là biểu hiện mới nhất và có thể là kịch tính nhất của cuộc khủng hoảng đang diễn ra.
Celsius trên danh nghĩa là một nền tảng ‘phi tập trung’ (ít nhất là trong việc sử dụng các blockchain), tuy nhiên sự kiểm soát của nó đối với quỹ của người dùng chứng tỏ nó quá tập trung. Cùng với sự sụp đổ của Terra (vốn là nền tảng DeFi lớn thứ hai), đã đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về việc liệu DeFi có cần trở nên phi tập trung hoàn toàn hơn nữa hay không và liệu nó có thể làm được điều này không.
Đã có nhiều ý kiến đa chiều, với một số số liệu trong ngành khẳng định rằng tập trung hóa cung cấp nhiều lợi ích khác nhau so với các nền tảng thực sự phi tập trung. Đồng thời, dường như có sự đồng ý rằng chỉ riêng việc phân cấp hầu như không đảm bảo chống lại sự sụp đổ và khả năng sụp đổ trong tương lai.
Quá nhiều nền tảng DeFi không thực sự phi tập trung
Những số liệu trong ngành ít nhiều đồng ý rằng các sự kiện gần đây liên quan đến Celsius và các nền tảng khác làm nổi bật mức độ tập trung không hiệu quả trong DeFi.
“Các sự kiện như của Celsius, Three Arrows Capital và Lido cho thấy việc thiếu phân quyền đặt ra nhiều thách thức cho DeFi“, Timo Lehes, Đồng sáng lập của giao thức DeFi Swarm nhận định.
Theo Lehes, một phần của vấn đề trong DeFi là sự phân quyền xảy ra ở quy mô lớn, với các nền tảng bao gồm sự kết hợp của các yếu tố phi tập trung và tập trung.
Các cá nhân và tổ chức vẫn có thể hưởng lợi từ cấu trúc và việc triển khai đổi mới DeFi, như tự giám sát và minh bạch, ngay cả khi các phần khác của dịch vụ có phần tập trung.
“Tuy nhiên, vấn đề được nhấn mạnh bởi các sự kiện gần đây từ các nền tảng cho vay lớn một phần là vấn đề tập trung hóa nhưng cũng là mối quan tâm về tính minh bạch, bao gồm giám sát những gì xảy ra bên trong một giao thức“, Lehes nói.
Nhìn cụ thể vào Celsius, trường hợp này là sự pha trộn giữa các yếu tố phi tập trung và tập trung. Tuy nhiên, có thể tranh luận rằng nó được tập trung chính xác ở những khu vực nhạy cảm nhất.
“Celsius sử dụng các hợp đồng thông minh và cơ sở hạ tầng sổ cái của DeFi nhưng tiền của khách hàng được tổng hợp vào ví lưu ký, được kiểm soát bởi công ty”, Ryan Shea, một nhà kinh tế crypto tại nền tảng giao dịch Trakx cho biết.
Đối với Shea, sự tập trung nằm trong một lĩnh vực quan trọng là đủ để làm cho một nền tảng có tính tập trung.
“Nếu bất kỳ phần nào trong mô hình kinh doanh của họ kết hợp sự tập trung – chẳng hạn như tổng hợp tiền của khách hàng vào một ví lưu ký do công ty cho vay kiểm soát thì nó chắc chắn có tính tập trung bất kể có triển khai các tính năng phi tập trung nào khác”.
“Điều này nghĩa, nhiều công ty cho vay crypto tên tuổi khác như BlockFi và Crypto.com cũng triển khai các cấu trúc tập trung như ví nóng để thực hiện các giao dịch”, Shea nói.
Nếu một nền tảng hoặc công ty DeFi muốn được phi tập trung ‘thực sự’, nó phải hoạt động ít nhiều hoàn toàn trên cơ sở ngang hàng, với tất cả các giao dịch được thực hiện bằng hợp đồng thông minh chạy trên một mạng lưới máy tính phân tán.
“Các ví dụ điển hình về các nền tảng như vậy bao gồm AAVE, Maker và Compound. Không giống như CeFi [tài chính tập trung], người dùng không phải tin tưởng vào công ty cho vay, thay vào đó họ phải tin tưởng vào tính toàn vẹn của mã thực thi các hợp đồng thông minh“, Shea nói thêm.
Nhiều người cũng đồng ý với quan điểm rằng, nếu có quyền kiểm soát tập trung đối với tiền của người dùng, thì không có nền tảng DeFi nào thực sự phi tập trung, bất kể nó có thể hoạt động trên cơ sở phân tán nào khác.
“Đây là trường hợp của hầu hết các nền tảng DeFi, chỉ được phân cấp trên danh nghĩa, chứ không phải trong thực tế, chẳng hạn như Celsius. Để tránh vấn đề này trong tương lai, những người tham gia trong ngành nên tập trung vào việc thúc đẩy phân quyền sâu hơn, từ đó tạo ra một sản phẩm tổng thể tốt hơn”, Dan Keller, Đồng sáng lập mạng tính toán phi tập trung Flux cho biết.
Tất nhiên, ngay cả với việc phân cấp tiền và chuyển khoản, việc tập trung vào các lĩnh vực khác vẫn có thể gây ra vấn đề cho các nền tảng DeFi và crypto nói chung.
Timo Lehes lấy ví dụ, nếu có quá ít node trong Lido được vận hành trên AWS [Amazon Web Services, một nền tảng điện toán đám mây], điều đó sẽ khiến mạng dễ bị tấn công hơn, gây nguy hiểm cho mục tiêu quản trị và cơ sở hạ tầng mạng phân tán.
DeFi có thể làm gì để trở nên phi tập trung hơn?
Lehes lập luận rằng, nếu DeFi muốn trở nên phi tập trung hơn, các cấu trúc tuân thủ cần phải được giới thiệu, thông qua sự kết hợp giữa quy định và tự điều chỉnh.
“Toàn bộ thiết lập end-to-end của cấu trúc nút và triển khai hợp đồng thông minh nên kiểm tra và làm rõ cho các nhà đầu tư. Đó không phải là một vấn đề cụ thể đối với tình trạng hỗn loạn thị trường hiện tại mà là một cái gì đó cơ bản hơn trong cơ sở hạ tầng của DeFi”, ông nói.
Sự sụp đổ của Celsius – vốn sử dụng tiền của người dùng để đầu tư vào các nền tảng khác nhấn mạnh rằng một thành phần thiết yếu của phân quyền phải là tính minh bạch.
“Điều quan trọng là mọi người phải hiểu làm thế nào các tài sản họ đang cam kết cho một tổ chức tập trung đang được sử dụng. Vấn đề với việc cam kết tài sản cho các đối tác không được kiểm soát là hộp đen của việc tái tổng hợp và thiếu sự truy cứu nếu có điều gì đó không ổn”, Lehes nói thêm.
Trong tài chính truyền thống, các tổ chức nhận tiền gửi như ngân hàng có một bộ quy tắc quản lý cách họ có thể sử dụng vốn của khách hàng và liên tục được theo dõi. Trường hợp như trên sẽ cần thiết để DeFi buộc phải hoạt động trên cơ sở phi tập trung nhất quán, nhưng Lehes cũng nói rằng các nền tảng cũng như người dùng nên thúc đẩy việc tự giám sát nhiều hơn.
“Cách dễ nhất để ngăn các tổ chức lạm dụng tiền của khách hàng là giữ quyền giám hộ chúng. Cấu trúc của DeFi cho phép bạn giữ toàn quyền kiểm soát tài sản của mình, đây là một lớp quy định và bạn có một sự kết hợp rõ ràng”, ông nói.
Ryan Shea cũng khẳng định người dùng nên thúc đẩy phân quyền nhiều hơn, bao gồm cả việc tự giám hộ.
“Các công ty và người cho vay crypto cũng không khác nhau, chủ yếu đáp ứng nhu cầu của khách hàng vì không có khách hàng thì không có công ty. Đã tồn tại nhiều tổ chức cho vay DeFi đang hoạt động, vì vậy nếu người dùng yêu cầu phân quyền nhiều hơn trong việc cho vay crypto, họ chỉ cần bỏ phiếu bằng tiền của mình bằng cách chuyển từ người cho vay tập trung sang người cho vay phi tập trung”, Shea cho biết.
Tập trung hóa (CeFi) có công dụng của nó
Tuy nhiên, Shea cũng đưa ra một số cảnh báo liên quan đến việc thúc đẩy phân quyền nhiều hơn, cho thấy rằng CeFi thực sự có một số lợi ích.
Đầu tiên, những người cho vay CeFi trong lịch sử có xu hướng cung cấp lợi suất sản phẩm của họ cao hơn so với các sàn giao dịch DeFi. Khả năng mang lại lợi nhuận tốt hơn này đã thúc đẩy suy đoán rằng họ có xu hướng đầu tư vào các sản phẩm rủi ro hơn hoặc nâng cao năng suất thông qua tái tổng hợp, theo đó tài sản thế chấp được cho vay lại để hỗ trợ một khoản vay khác tạo ra các khoản thanh toán lãi suất bổ sung.
Trên hết, nhiều nền tảng DeFi không cung cấp fiat on and off ramps, có nghĩa là nhiều người dùng chính thống sẽ tiếp tục thích sự tiện lợi của CeFi.
“Quy định của chính phủ đang ngày càng được áp dụng cho các giao dịch crypto và mục tiêu chính là đoạn đường tắt. Đây là mục tiêu khả thi duy nhất để các chính phủ áp dụng các quy định, chẳng hạn như các quy tắc KYC và AML, bởi chúng có thể loại trừ các dịch vụ tài chính truyền thống cho các công ty crypto không tuân thủ”, Shea nói.
“Một điều thực sự quan trọng khác là chất lượng đội ngũ đằng sau dự án, nó càng đúng với những người cho vay trong DeFi. Cần xét rằng đội ngũ này có đủ chất lượng để đảm bảo các lỗi phần mềm hoặc thiết kế của các hợp đồng thông minh có đủ mạnh để chịu đựng được các diễn biến kịch tính của thị trường hay không?” Shea lưu ý.
Cuối cùng kết luận, chỉ khi áp dụng các quy định và tính minh bạch mới có thể đảm bảo giảm thiểu đáng kể những rủi ro khi nói đến DeFi.
Nguồn: Cryptonews
