Sự khác biệt giữa stablecoin thuật toán và stablecoin được thế chấp

Stablecoin thuật toán là gì?

Stablecoin thuật toán là loại tiền mã hóa khác biệt so với các stablecoin truyền thống được neo giá vào tài sản bên ngoài như tiền pháp định. Các stablecoin này sử dụng hợp đồng thông minh và thuật toán để giảm thiểu biến động giá bằng cách điều chỉnh động cung tiền dựa trên nhu cầu thị trường. Hai ví dụ tiêu biểu về stablecoin thuật toán là TerraClassicUSD (TerraUSD) và Ampleforth (AMPL).

Tuy nhiên, stablecoin thuật toán không tránh khỏi rủi ro, như trường hợp sụp đổ của hệ sinh thái Terra đã minh chứng. Nền tảng tài chính phi tập trung (DeFi) này gặp khó khăn khi giá của stablecoin thuật toán TerraUSD (UST) lao dốc nghiêm trọng.

Cú “bank run” xảy ra trên giao thức Anchor Protocol, nơi phần lớn UST được staking, cùng với khủng hoảng niềm tin khi UST mất giá trị neo với đồng đô la Mỹ. Cơ chế đốt và phát hành giữa UST và LUNA đã dẫn đến siêu lạm phát, làm giảm mạnh giá trị của LUNA khi UST rớt giá.

Để đối phó, người sáng lập Terra đã đề xuất từ bỏ mô hình stablecoin thuật toán và xây dựng một blockchain mới mang tên Terra 2.0. Blockchain gốc được đổi tên thành Terra Classic, trong khi UST trở thành USTC, và LUNA được đổi tên thành LUNA Classic (LUNC). Sự sụp đổ này đã phơi bày những rủi ro gắn liền với stablecoin thuật toán, gây ảnh hưởng nặng nề đến thị trường tiền mã hóa.

Sau sự kiện này, cộng đồng Frax đã bỏ phiếu chuyển sang mô hình stablecoin được thế chấp hoàn toàn, lấy vụ sụp đổ của Terra làm động lực chính. Vào tháng 2/2023, cộng đồng quản trị Frax đã thông qua quyết định tăng tỷ lệ tài sản thế chấp của stablecoin Frax lên 100%, loại bỏ hoàn toàn yếu tố thuật toán.

Frax, trước đây được biết đến với mô hình thế chấp một phần và sử dụng thuật toán hợp đồng thông minh, nay đã chuyển sang hoàn toàn thế chấp. Sự thay đổi chiến lược này giúp stablecoin Frax, được neo giá với đồng đô la Mỹ, trở thành một stablecoin đáng tin cậy, có khả năng mở rộng cao và hoạt động hoàn toàn trên chuỗi trong không gian tiền mã hóa.

Các mô hình stablecoin thuật toán

Khái niệm stablecoin thuật toán đã xuất hiện trong bối cảnh đa dạng của thị trường tiền mã hóa nhằm đáp ứng nhu cầu ổn định trước sự biến động mạnh của thị trường. Dưới đây là một số mô hình stablecoin thuật toán tiêu biểu:

Stablecoin kiểu seigniorage

Các stablecoin này hoạt động dựa trên hệ thống seigniorage, trong đó nguồn cung tiền được tăng hoặc giảm tùy thuộc vào điều kiện thị trường. Basis từng là một dự án nổi bật thuộc nhóm này, nhưng sau đó đã bị dừng lại.

Để duy trì giá trị ổn định, Basis sử dụng mô hình stablecoin thuật toán phát hành và mua lại ba loại token khác nhau: Basis (BAC), Basis Shares (BST) và Basis Bonds. Tuy nhiên, đội ngũ Basis đã quyết định chấm dứt dự án do môi trường pháp lý và tình trạng không rõ ràng của các token này theo luật chứng khoán.

Hệ thống hai token

Trong các mô hình stablecoin hai token, một token đóng vai trò stablecoin, trong khi token còn lại giúp giảm thiểu biến động giá. Token thứ hai thường được sử dụng làm token quản trị, cho phép người sở hữu quyền biểu quyết hoặc nhận chia sẻ lợi nhuận từ hệ thống.

Dựa trên khái niệm này, Terra (LUNA) và TerraUSD (UST) đã hoạt động, trong đó LUNA được sử dụng để giảm biến động giá của UST. Tuy nhiên, hệ thống này đã sụp đổ vào tháng 5/2022 khi mất niềm tin, dẫn đến làn sóng bán tháo lớn.

Cơ chế điều chỉnh nguồn cung (Rebase mechanisms)

Trong cơ chế này, nguồn cung của stablecoin được điều chỉnh định kỳ, hay còn gọi là “rebase,” dựa trên giá thị trường. Khi giá quá cao, nguồn cung sẽ tăng lên. Ngược lại, nếu giá quá thấp, nguồn cung sẽ giảm.

Ampleforth (AMPL) là một ví dụ hoạt động theo nguyên tắc này. Hàng ngày, nguồn cung token được điều chỉnh dựa trên điều kiện thị trường. Thay vì ổn định giá AMPL, cơ chế này nhắm đến việc duy trì sức mua của token. Khi giá vượt quá mục tiêu, nhiều token hơn sẽ được phát hành; ngược lại, một số token sẽ bị loại khỏi lưu thông khi giá giảm dưới mục tiêu.

Mô hình dựa trên vị thế nợ có thế chấp (Collateralized debt position – CDP)

Trong mô hình này, người dùng khóa tài sản thế chấp (thường là tiền mã hóa khác) và phát hành stablecoin dựa trên tài sản thế chấp đó. Thông qua các cơ chế thanh lý và thế chấp vượt mức, hệ thống duy trì sự ổn định.

MakerDAO’s Dai là một ví dụ tiêu biểu của mô hình này. Người dùng khóa Ether và các loại tiền mã hóa được phê duyệt khác để phát hành DAI.

Cách hoạt động của stablecoin thuật toán

Để duy trì sự ổn định giá, stablecoin thuật toán áp dụng một quy trình đặc biệt dựa trên hợp đồng thông minh và các thuật toán. Khác với stablecoin truyền thống được neo giá vào tài sản bên ngoài, stablecoin thuật toán điều chỉnh nguồn cung token một cách linh hoạt theo nhu cầu thị trường. Khi giá trị của đồng tiền lệch khỏi mức mục tiêu, thuật toán sẽ kích hoạt các cơ chế để tăng hoặc giảm nguồn cung token.

Ví dụ, nếu giá của stablecoin cao hơn mức neo, thuật toán có thể phát hành thêm token, làm tăng lượng cung lưu thông. Điều này có thể giúp giảm giá trị của stablecoin, đưa nó về gần mức neo hơn.

Ngược lại, nếu giá thấp hơn mức mục tiêu, thuật toán có thể giảm nguồn cung, tạo sự khan hiếm và đẩy giá lên. Mục tiêu của cơ chế điều chỉnh tự động này là đưa giá trị stablecoin trở lại mức neo đã định.

Những nguyên tắc này được áp dụng bởi các dự án như TerraClassicUSD và Ampleforth, với mục tiêu xây dựng hệ thống tự cân bằng mà không cần tài sản thế chấp trực tiếp. Mặc dù mang tính đột phá, stablecoin thuật toán vẫn tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt trong các giai đoạn thị trường biến động, khi hiệu quả của các thuật toán bị đặt dấu hỏi.

Stablecoin được thế chấp là gì và cách chúng hoạt động

Stablecoin được thế chấp được thiết kế để duy trì giá trị ổn định bằng cách neo giá vào một tài sản dự trữ cơ sở. Các tài sản dự trữ này thường bao gồm tiền mã hóa, tiền pháp định truyền thống hoặc sự kết hợp của cả hai.

Stablecoin thế chấp bằng tiền pháp định là một loại phổ biến của stablecoin được thế chấp, trong đó giá trị của stablecoin được neo trực tiếp vào một lượng tiền pháp định nhất định được giữ trong dự trữ. Tether (USDT), USD Coin (USDC) và TrueUSD (TUSD) là các ví dụ điển hình. Những stablecoin này giữ giá trị neo với đồng đô la Mỹ thông qua các dự trữ tương ứng.

Stablecoin thế chấp bằng tiền mã hóa là một loại khác, được minh họa bởi DAI của MakerDAO. Trong mô hình này, stablecoin được hỗ trợ bởi một nhóm các loại tiền mã hóa khác nhau thông qua cơ chế vị thế nợ có thế chấp (Collateralized Debt Position – CDP) được quản lý phi tập trung. CDP cho phép sử dụng tài sản số làm tài sản thế chấp để phát hành stablecoin hoặc vay vốn trong hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi).

Nhờ có tài sản thế chấp, các stablecoin này mang đến một giải pháp thay thế phi tập trung cho stablecoin được hỗ trợ bằng tiền pháp định, cung cấp sự ổn định và khả năng điều chỉnh linh hoạt. Bằng cách sử dụng các dự trữ tài sản thế chấp, stablecoin được thế chấp cố gắng kết hợp các lợi thế của tiền mã hóa với sự ổn định về giá.

Sự khác biệt giữa stablecoin thuật toán và stablecoin được thế chấp

Stablecoin thuật toán và stablecoin được thế chấp đại diện cho hai cách tiếp cận khác nhau để đạt được sự ổn định trong thị trường tiền mã hóa đầy biến động.

Stablecoin thuật toán dựa vào hợp đồng thông minh và thuật toán để điều chỉnh động nguồn cung token. Khi giá trị lệch khỏi mức mục tiêu, thuật toán sẽ tự động tăng hoặc giảm nguồn cung token nhằm khôi phục sự ổn định, thường không cần tài sản thế chấp trực tiếp.

Ngược lại, stablecoin được thế chấp duy trì sự ổn định bằng cách neo giá trị vào một tài sản dự trữ cơ sở. Những stablecoin này cung cấp một phương pháp neo giá trực tiếp, rõ ràng với sự hỗ trợ từ dự trữ tài sản, trong khi stablecoin thuật toán hướng đến tính phi tập trung và độc lập khỏi các tài sản truyền thống.

Ưu điểm và nhược điểm của stablecoin thuật toán

Stablecoin thuật toán mang đến phương pháp sáng tạo để duy trì sự ổn định giá trong thế giới tiền mã hóa đầy biến động. Một lợi ích rõ ràng là khả năng hoạt động độc lập với tài sản thế chấp truyền thống, cung cấp giải pháp thay thế phi tập trung và quốc tế hơn. Về lý thuyết, các cơ chế ổn định thuật toán có thể điều chỉnh động nguồn cung token theo nhu cầu thị trường, đạt được sự ổn định mà không cần dự trữ lớn.

Tuy nhiên, stablecoin thuật toán không tránh khỏi rủi ro. Hiệu quả của các chiến lược này phụ thuộc vào độ chính xác của thuật toán cơ sở, và những biến động bất ngờ trên thị trường có thể gây ra thách thức. Sự sụp đổ của Terra là một lời cảnh báo, cho thấy các phương pháp ổn định thuật toán có thể không chịu nổi các điều kiện thị trường cực kỳ biến động.

Ngoài ra, stablecoin thuật toán có thể thể hiện hành vi phức tạp, khiến người dùng khó dự đoán và hiểu được cách chúng sẽ phản ứng với các thay đổi trên thị trường. Mặc dù sở hữu các tính năng mới lạ, stablecoin thuật toán cần được xem xét kỹ lưỡng, đánh giá cẩn thận các rủi ro và liên tục cải tiến để khắc phục các điểm yếu, đồng thời tăng cường khả năng chống chịu trước các sự kiện biến động thị trường.

Ưu điểm và nhược điểm của stablecoin được thế chấp

Stablecoin được thế chấp, dù được hỗ trợ bởi tiền pháp định hay tiền mã hóa như DAI hoặc USDT, đều có những ưu và nhược điểm riêng. Về mặt tích cực, chúng cung cấp một cơ chế đơn giản để duy trì sự ổn định giá, nhờ giá trị được liên kết với dự trữ từ các loại tiền mã hóa hoặc tiền pháp định truyền thống. Việc neo giá trực tiếp này giúp người dùng dễ dàng xác minh tài sản hỗ trợ stablecoin, từ đó tạo sự minh bạch và tăng cường niềm tin.

Tuy nhiên, stablecoin được thế chấp không tránh khỏi những thách thức. Đối với stablecoin thế chấp bằng tiền pháp định, dự trữ phải được quản lý bởi các tổ chức lưu ký đáng tin cậy, đồng thời có thể đối mặt với sự giám sát từ các cơ quan quản lý. Mặc dù phi tập trung hơn, stablecoin thế chấp bằng tiền mã hóa lại khiến người dùng chịu rủi ro từ sự biến động vốn có của thị trường tiền mã hóa.

Hơn nữa, việc duy trì tỷ lệ neo giá 1:1 có thể gặp khó khăn, đặc biệt trong các giai đoạn thị trường biến động mạnh. Ngoài ra, yêu cầu về tài sản thế chấp làm phát sinh sự phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài, điều này có thể hạn chế khả năng đạt được mục tiêu phi tập trung của công nghệ blockchain. Do đó, việc tìm kiếm sự cân bằng lý tưởng giữa tính phi tập trung, sự ổn định và giảm thiểu rủi ro vẫn là yếu tố then chốt trong việc phát triển và sử dụng stablecoin được thế chấp.

Tương lai của stablecoin

Tương lai của stablecoin hứa hẹn nhiều phát triển tích cực khi không gian tiền mã hóa tiếp tục tiến hóa. Sự chấp nhận rộng rãi hơn được kỳ vọng sẽ xảy ra nhờ các quy định rõ ràng hơn, tạo nền tảng vững chắc cho các tài sản kỹ thuật số này. Đồng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), với sự bảo trợ của các cơ quan chủ quyền, có thể trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái thanh toán số.

Các tiến bộ công nghệ và thuật toán mới có thể tăng cường khả năng chống chịu của stablecoin thuật toán, giải quyết những hạn chế hiện tại. Ngoài ra, stablecoin có thể đóng vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động tài chính, bao gồm cho vay, đi vay và cung cấp thanh khoản, nhờ vào sự đổi mới không ngừng trong tài chính phi tập trung (DeFi).

Khi thị trường trưởng thành và vượt qua các thách thức hiện tại, stablecoin được kỳ vọng sẽ đóng vai trò thiết yếu trong việc định hình tương lai của tài chính số.