ASEAN thúc đẩy sử dụng nội tệ trong thương mại xuyên biên giới để giảm phụ thuộc USD và tăng cường chủ quyền tài chính khu vực.
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã chính thức đưa mục tiêu phi đô la hóa vào Kế hoạch Chiến lược Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2026–2030, được công bố ngày 26/5 tại Hội nghị Cấp cao lần thứ 46. Động thái này nhằm giảm thiểu rủi ro từ biến động USD và tăng cường chủ quyền tiền tệ của khu vực trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.
Kế hoạch chiến lược của ASEAN nhấn mạnh việc thúc đẩy sử dụng nội tệ trong thương mại và đầu tư xuyên biên giới để “giảm thiểu mức độ dễ tổn thương của khu vực trước các biến động tỷ giá, các cú sốc kinh tế-tài chính từ bên ngoài, và nhằm hạ thấp chi phí giao dịch trong thanh toán xuyên biên giới”. Bản lộ trình 5 năm bao gồm các biện pháp cụ thể nhằm làm sâu sắc thêm hội nhập tài chính và nâng cấp hạ tầng thanh toán khu vực.
Trong mục tiêu thúc đẩy tài chính toàn diện, ASEAN hướng đến “mở rộng và tăng cường kết nối hệ thống thanh toán khu vực, đồng thời đẩy mạnh thanh toán bằng nội tệ”. Các biện pháp này không chỉ nâng cao hiệu quả giao dịch giữa các quốc gia thành viên mà còn tạo lá chắn cho khu vực trước các biến cố toàn cầu.
Chuyển dịch hướng tới hệ thống tiền tệ đa cực
Phó giáo sư tài chính Ben Charoenwong từ INSEAD nhận định làn sóng phi đô la hóa tại châu Á phản ánh sự dịch chuyển sâu rộng trong cấu trúc tiền tệ toàn cầu, không đơn thuần là phản ứng ngắn hạn. Ông cho rằng sự suy giảm vai trò USD là “cuộc tái cân bằng chiến lược hướng tới hệ thống tiền tệ đa cực”, thay vì việc thay thế đơn lẻ một loại tiền tệ.
Chuyên gia này cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) so với tiền mã hóa phi tập trung trong các nỗ lực phi đô la hóa thực tế. Điều này phù hợp với xu hướng các ngân hàng trung ương châu Á đang tích cực nghiên cứu và thử nghiệm CBDC để hỗ trợ thanh toán xuyên biên giới.
Sáng kiến của ASEAN nằm trong bối cảnh toàn cầu rộng hơn khi các quốc gia BRICS tăng tốc triển khai giao dịch bằng nội tệ và thiết lập cơ chế thanh toán ngoài hệ thống USD. Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) cũng đang nghiên cứu các giải pháp thay thế cho hệ thống dựa trên đô la Mỹ.
Các động thái này được thúc đẩy bởi căng thẳng địa chính trị và việc Hoa Kỳ ngày càng sử dụng biện pháp trừng phạt kinh tế. Nhiều chính phủ tìm cách đa dạng hóa dự trữ ngoại hối và xây dựng hệ thống thanh toán độc lập, tạo nên xu hướng toàn cầu tái cấu trúc hệ thống tiền tệ quốc tế và giảm thiểu rủi ro hệ thống gắn với mô hình tài chính xoay quanh USD.
