Việc tạm dừng rút tiền, hoán đổi và chuyển khoản gần đây của Celsius đã khiến nhiều người đặt câu hỏi: Cho vay crypto thực sự hoạt động như thế nào?
Ngày 13/6/2022, các nhà đầu tư đã phải đón nhận một tuyên bố đáng báo động từ nền tảng cho vay crypto Celsius: “Celsius đang tạm dừng tất cả các hoạt động rút tiền, hoán đổi và chuyển giữa các tài khoản”.
Đối với một nền tảng tự hào về lợi nhuận cao mà nó có thể đem lại mà không gặp phải các vấn đề về tài chính truyền thống, nó khiến nhiều người đặt câu hỏi:
“Cho vay crypto thực sự hoạt động như thế nào và tất cả thanh khoản đã đi đâu?”. Tại bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về các chủ đề trên.
Cho vay crypto là gì và nó hoạt động như thế nào?
Cho vay crypto hoạt động giống như ngân hàng truyền thống, nhưng đối với tài sản kỹ thuật số. Những người cho vay crypto cung cấp lợi tức cho các khoản tiền gửi crypto, chẳng hạn như stablecoin, bằng cách cho vay với lãi suất. Sự khác biệt chính là ở loại tiền gửi và loại người cho vay.
Có 2 loại nền tảng cho vay crypto khác nhau: noncustodial (phi tập trung) và custodial (tập trung). Cho vay không ký gửi là một cách tiếp cận mới, trong khi cho vay có giám hộ sử dụng mô hình truyền thống với một chút thay đổi.
Celsius là một ví dụ điển hình của loại nền tảng cho vay thứ hai. Để hiểu tại sao các vấn đề lại nảy sinh trong mô hình cho vay lưu ký, chúng ta cần giải thích sự khác biệt trong các yêu cầu về tìm nguồn cung ứng thanh khoản và thế chấp.
Giới thiệu về các loại cho vay crypto
Cho vay crypto tập trung
Giống như một ‘ngân hàng’ cho vay crypto – mà không có sự giám sát về quy định và thiếu sự bảo vệ đối với người tiêu dùng. Nó quản lý tất cả các khoản tiền gửi và cho vay trên nền tảng tập trung và bảng cân đối nội bộ. Bất kỳ ai muốn kiếm tiền từ khoản tiết kiệm crypto của họ – sẽ gửi token đến một địa chỉ ví giám sát, nơi họ mất quyền kiểm soát trực tiếp đối với tài sản. Đổi lại, nền tảng mà họ gửi tiền sẽ đầu tư tài sản theo quyết định của họ – thông qua cho vay (với lãi suất) hoặc canh tác năng suất thay thế.
Cho vay crypto phi tập trung
Các nền tảng cho vay crypto theo kiểu này cho phép người dùng vay ngang hàng (peer-to-peer or peer-to-pool lending). Không giống như đối tác truyền thống, nó cho phép người gửi tiền (người cho vay) duy trì quyền sở hữu token của họ – và nguồn lợi nhuận là rất rõ ràng. Người cho vay thu lãi và người đi vay phải trả lãi.
Nền tảng có thể tự động hóa các chức năng do ngân hàng hoặc người giám sát quản lý theo cách truyền thống bằng cách sử dụng các hợp đồng thông minh blockchain.
Tính thanh khoản của crypto
Tính thanh khoản của crypto, giống như các thị trường truyền thống, là hiệu quả mà bất kỳ tài sản kỹ thuật số nào có thể được chuyển đổi thành tiền mặt hoặc token tương đương – mà không ảnh hưởng đến giá thị trường. Hãy coi tính thanh khoản của tổng tài sản như một bể nước và giá tài sản là mực nước. Bể nước càng lớn, tốc độ thay đổi mực nước càng chậm.
Thị trường chứng khoán truyền thống đo lường tính thanh khoản bằng tiền mặt, nhưng thị trường crypto đo lường trên danh sách các cặp token. Việc này có thể khiến nhà đầu tư khó mà theo dõi, nhưng làm như vậy là rất quan trọng để hiểu cách các nền tảng cho vay crypto duy trì tính thanh khoản.
Các nền tảng cho vay crypto tạo nguồn thanh khoản ở đâu và như thế nào?
Cho vay crypto phi tập trung
Các tổ chức cho vay phi tập trung (chẳng hạn như Aave) tạo nguồn thanh khoản thông qua mạng lưới các nhóm thanh khoản khác nhau. Vì vậy, thay vì người cho vay và người đi vay thiết lập các điều khoản cho các khoản vay ngang hàng của họ, giao thức hoạt động bằng cách sử dụng các hợp đồng thông minh tự động để đặt lãi suất của từng nhóm.
Giao thức nhóm thanh khoản của Aave nhằm khuyến khích các bên cho vay bên ngoài để giữ cho các nhóm thanh khoản và hoạt động vay nợ hoạt động hiệu quả.
Ví dụ: nếu một nhóm ether (ETH) có tính thanh khoản thấp, thì các hợp đồng thông minh này sẽ tự động tăng lãi suất để thu hút người cho vay vào nhóm đó – khuyến khích người đi vay hoàn trả các khoản vay của họ. Khi người cho vay thêm ETH, họ sẽ nhận được token tương đương của Aave ở dạng aETH. Khác với wrapped token vì chúng không có người giám sát trung tâm. Các hợp đồng thông minh giữ tiền gửi ETH và tự động thưởng cho người cho vay bằng lãi suất cho vay.
Cho vay crypto tập trung
Ngược lại, các tổ chức cho vay crypto tập trung như Celsius lấy thanh khoản từ tổng số tiền gửi được kiểm soát tập trung của họ. Họ quản lý lãi suất và phê duyệt các khoản vay theo từng trường hợp cụ thể. Không giống như những người cho vay phi tập trung, những người cho vay tập trung trả lại lợi tức từ các nguồn khác nhau ngoài việc thanh toán lãi suất. Ví dụ: Celsius đầu tư tiền gửi của khách hàng vào một thứ gọi là đặt cọc thanh khoản.
Sự khác biệt trong yêu cầu tài sản thế chấp cho vay crypto
Tài sản thế chấp bằng crypto là sự cam kết của người vay về tài sản hoặc tiền tệ được mã hóa phục vụ người cho vay – trong trường hợp họ không thể hoàn trả khoản vay. Người đi vay vẫn giữ quyền sở hữu tài sản thế chấp miễn là khoản vay được trả lại kèm theo lãi suất.
Ngân hàng truyền thống thường yêu cầu một phần nhỏ khoản vay làm tài sản thế chấp và sử dụng điểm tín dụng của người đi vay để đánh giá rủi ro cho vay. Vì cho vay crypto tự hào về việc cung cấp tín dụng nhanh không có điểm tín dụng tối thiểu, nên nó yêu cầu tài sản thế chấp có tính thanh khoản để có thể tự động thanh lý.
Vì vậy, thay vì sử dụng ngôi nhà của bạn làm tài sản thế chấp, bạn sẽ cần sử dụng stablecoin hoặc các loại crypto khác – mặc dù trong tương lai, mọi người có lẽ sẽ dễ dàng mã hóa tài sản hơn.
Bởi thị trường crypto được biết đến là đặc biệt biến động, người cho vay yêu cầu tỷ lệ khoản vay trên giá trị (LTV) cao hơn. Chú ý rằng bạn không nên nhầm lẫn LTV với TVL (tổng giá trị bị khóa).
- LTV – Tỷ lệ giá trị khoản vay là tỷ lệ giá trị của khoản vay được thể hiện bằng tài sản thế chấp. Tỷ lệ LTV 100% là tỷ lệ 1: 1, nghĩa là người đi vay đưa toàn bộ giá trị của khoản vay làm tài sản thế chấp.
- TVL – Tổng giá trị bị khóa là tổng giá trị của crypto bị khóa trong một hợp đồng thông minh và đại diện cho sức khỏe và tính thanh khoản của bất kỳ giao thức trao đổi phi tập trung hoặc cho vay crypto nào.
Cả hai danh mục cho vay crypto đều yêu cầu LTV cao, nhưng chúng khác nhau về cách đo lường, báo cáo và lực thanh khoản.
Cho vay crypto tập trung
Cho vay tập trung có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giám sát LTV.
Nếu LTV của người đi vay giảm xuống dưới ngưỡng an toàn, người cho vay tập trung sẽ cảnh báo người vay rằng một phần tài sản thế chấp của họ có nguy cơ bị thanh lý thông qua cuộc gọi ký quỹ. Nếu giá trị tiếp tục giảm, người cho vay sẽ tự động kích hoạt thanh lý một phần hoặc toàn bộ tài sản thế chấp của người vay.
Đối với hoạt động cho vay tập trung, người gửi tiền sẽ không được bảo vệ. Bởi vì những người cho vay tập trung xáo trộn tiền gửi giữa các khoản đầu tư khác nhau như stETH và stablecoin như Tether (USDT), người gửi tiền có rất ít thông tin chi tiết về tổng thanh khoản có sẵn trên nền tảng tập trung.
Thông báo tạm ngừng rút tiền vào ngày 13/6/2022 của Celsius đã làm tăng áp lực bán đối với stETH, đẩy giá xuống thấp hơn giá ETH. Nhiều người suy đoán rằng sự khác biệt này là nguyên nhân khiến Celsius buộc phải đóng băng tài khoản.
Nhưng vì tổng giá trị thanh khoản không được công khai, nên không có cách nào để đánh giá điều gì đã gây nên nỗi sợ hãi ngày hôm đó.
Cho vay crypto phi tập trung
Trái ngược hoàn toàn, cho vay phi tập trung hoàn toàn minh bạch.
Bất kỳ nhà cung cấp thanh khoản nào cũng có thể tra cứu TVL của nền tảng để đo lường tổng thanh khoản và tình trạng tổng thể. Không có dòng tweet nào báo hiệu rằng dự án/công ty đã đình chỉ việc rút tiền. Có những rủi ro về định giá kỳ diệu và hợp đồng thông minh, nhưng về nguyên tắc, hoạt động cho vay phi tập trung không chịu rủi ro của người giám sát tập trung.
Ví dụ: khi người cho vay gửi ETH vào bể thanh khoản Aave ETH, các hợp đồng thông minh sẽ cung cấp tính thanh khoản độc quyền cho người vay ETH.
Các nhà quản lý giá liên tục theo dõi tỷ lệ LTV của từng người đi vay để nếu có rủi ro vỡ nợ, giao thức sẽ tự động thanh lý tài sản thế chấp để bảo vệ người cho vay.
Rủi ro thanh khoản cho vay crypto
Cả hai loại cho vay đều chứa đựng rủi ro thanh khoản. Trong hoạt động cho vay phi tập trung, các kỳ tích về giá có thể sẽ khó mà xảy ra trong bối cảnh suy thoái thanh khoản trên toàn thị trường – khiến việc thanh lý dẫn đến trượt giá và người cho vay chỉ cỏ thể thu lại được một phần tiền ký quỹ của họ.
Và trong hoạt động cho vay tập trung, các tác nhân trung tâm có thể đầu tư tiền gửi của khách hàng trên đòn bẩy với rủi ro rút quá nhiều thanh khoản khỏi nền tảng.
Trên thực tế, các vấn đề thanh khoản ở bên này thế giới cho vay crypto thường sẽ ảnh hưởng đến bên kia. Sự lây lan này là kết quả của sự tác động lẫn nhau giữa wrapped tokens, staked ETH và các stablecoin trên các sàn giao dịch phi tập trung (như Curve Finance).
Nguồn: Blockworks
